Burada c -işıq sürətidir. Belə olan halda, istənilən nüvənin kütlə deffektini bilməklə onun rabitə enerjisini hesablaya bilərik. Məlum məsələdir ki, c² qiyməti çox - çox böyük olduğundan kütlənin çox cüzi dəyişməsi E - nin qiymətində böyük dəyişikliyə səbəb olur. Məhz bu səbəbdən nüvəni təşkil edən nuklonlar bir - birinə belə möhkəm bağlanmışdır. nüvəni parçalasaq, həmin bu rabitənin qırılması nəticəsində külli miqdarda enerji ayrılacaq. Nüvənin parçalanması ilə gedən reaksiyalara nüvə reaksiyaları deyilir. Onlar yalnız xüsusi şəraitdə (atom reaktorlarında və s.) aparıla bilir. Hal - hazırda nüvə enerjisi əsas enerji mənbələrindən biri kimi geniş istifadə olunur.
Hər bir elementin nüvəsinin özünəməxsus rabitə enerjisi var və həmin elementin sıra nömrəsini və nisbi atom kütləsini bilməklə onun nüvəsinin rabitə enerjisini hesablaya bilərik. Sonra əgər hər bir element üçün aldığımız rabitə enerjisinin qiymətinin həmin elementin nisbi atom kütləsindən asılılığını ifadə edən qrafik qursaq, maraqlı bir fakt ortaya çıxır. Belə məlum olur ki, nisbi atom kütləsi ~60 ətrafında olan elementlər daha davamlı və stabil nüvəyə malikdir. Başqa sözlə onların nüvəsinin rabitə enerjisi daha yüksəkdir. Bundan daha ağır elementlər enerji ayıraraq parçalanmağa və daha stabil nüvəyə malik olmağa meyllidirlər. Nisbi atom kütləsi ~60 - dan aşağı olanlar isə əksinə , digər yüngül elementlərlə birləşərək (nüvələrarası qarşılıqlı itələməni dəf etmək mümkün olsaydı) daha stabil olmağa can atırlar.
Kütlə deffekti. Nüvənin rabitə enerjisi. Neytronun varlığı öz təsdiqini tapdıqdan sonra hesablamalarla müəyyən edildi ki, əslində nüvənin kütləsi onu təşkil edən proton və neytronların kütlələri cəmindən bir qədər artıqdır. Bu artıqlıq kütlə deffekti adlanır. Kütlə deffekti nüvənin rabitə enerjisi şəklində təzahür edir. Nüvənin rabitə enerjisi dedikdə, nuklonları (proton və neytronları) bir yerdə saxlayan enerji başa düşülür. Məlumdur ki, kütlə və enerji arasında asılılıq Eynşteyn tənliyi ilə ifadə olunur :
Nüvə.
Rezerfordun planetar modelinə əsasən atomun mərkəzində müsbət yüklü nüvə yerləşir. Nüvənin yükü isə, onu təşkil edən protonların yükləri cəmindən ibarətdir. Atomların elektroneytral olduğunu nəzərə alsaq, elektronların sayı protonların sayına bərabər olmalıdır. Lakin atomların kütləsi onu təşkil edən protonların kütlələri cəmindən böyükdür. Bu artıqlığı izah etmək üçün neytronların (neuturum – latınca aralıq, nə o nə bu) varlığı fikri irəli sürüldü. Bu zərrəciklər protonla eyni kütləyə malik olmalı, lakin elektrik yükünə malik olmamalı idilər. Beləliklə, neytronun axtarışına başlandı.
Neytronun varlığını ilk dəfə Rezerfordun əməkdaşı Çedvik müəyyən etdi. O, müşahidə etdi ki, berilliumu alfa – zərrəciklərlə bombardman etdikdə o yüksüz zərrəciklərdən ibarət şüa buraxır. Beləliklə, atom nüvəsinin proton və neytronlardan təşkil olunması öz təsdiqini tapdı. Protonların sayı nüvənin yükünü təşkil edir və atom nömrəsi, proton və neytronların cəmi isə, nuklon ədədi adlandırılır. Qeyd edək ki, nüvəni təşkil edən elementar zərrəciklərə - nuklonlar deyilir (nucleo - latınca nüvə).
